Examen etiquette

Hoe gedraag je je tijdens het examen?

De etiquette als set van gedragsregels is bedoeld om houvast te bieden voor hoe je jezelf gedraagt en wat je van anderen kunt verwachten. Het is niet zozeer een set met regels waar je op wordt afgerekend als je ze niet helemaal goed volgt. Het helpt bij de voorbereiding en de concentratie die nodig is om het examen te doen. Als je stap voor stap weet wat je moet doen en wat je kunt verwachten, dan kun je met zelfvertrouwen elke stap uitvoeren. Je wordt niet afgeleid omdat onduidelijk is wat je moet doen of wat anderen moeten doen. 

Etiquette in de dojo is van belang voor de veiligheid tijdens het trainen: de gedragsregels helpen je om gefocust te blijven en zo min mogelijk afgeleid te zijn. Dat is tijdens het examen nog meer van belang. Juist dan ga je intensiever trainen maar ben je juist wat onzeker.

Als je Aikido examen doet, wordt er van je verwacht dat je de gang van zaken kent. Soms is hierover verwarring. Hieronder worden de procedures en de achtergronden beschreven om die te helpen verduidelijken.

Het examen wordt gezien als een gebeurtenis waar je goed voorbereid in de gelegenheid gesteld wordt te tonen wat je hebt bereikt. Er wordt geen ‘perfectie’ verwacht. Een examinator probeert te beoordelen of je op de belangrijkste aspecten voldoende elementen van het volgende niveau hebt bereikt.

Direct voorafgaand aan het examen

• Er wordt van je verwacht dat je voorafgaand aan het examen dat je tijdig aanwezig bent, je wapens beschikbaar hebt, uitgerust en in goede conditie bent. 
• Wanneer de sessie wordt gestart, zal de leraar of een gevorderde starten zoals dat ook bij normale lessen het geval is: hij groet naar de kamiza, hij groet naar de aanwezige senioren, hij groet de aanwezige leerlingen.
• Hierna beginnen de laatste praktische voorbereidingen. De examinatoren nemen hun plaats in, de examinator die de technieken zal afroepen neemt zijn plaats in.
• Wanneer dit achter de rug is, worden de kandidaten opgeroepen. Wanneer je je naam hoort, antwoord je verstaanbaar met ‘hai’, ga je achter de (eerste) rij van leerlingen langs naar het midden, groet je bij betreden van de mat in seiza, ga je in shikko naar de toegewezen plaats, of als er niets gezegd wordt, vormen de kandidaten een rij vanuit het midden naar beide kanten, van links naar rechts, van rechts naar links. Als de ruimte tussen de kandidaten maar voldoende groot is en de rij zich verdeelt ten opzichte van de kamiza.
• Wanneer alle kandidaten zitten, worden de uke’s toegewezen. Bij dan examens is dat soms de uke die je als kandidaat zelf meebrengt, maar dat is niet noodzakelijk het geval. Wanneer er uke’s zijn, nemen deze achter de kandidaten plaats, op ongeveer 2 meter afstand (1 tatami). 
• Ten aanzien van uke’s bij dan examens geldt het volgende. Yuwakai vraagt elke kandidaat om zelf een uke mee te brengen, maar dit is in de eerste plaats om zeker te stellen dat er voldoende uke’s beschikbaar zijn om het examen af te nemen. Het is dus niet de bedoeling dat een leerling het examen met zijn eigen uke afrondt. Het is aan de examinatoren om te bepalen of en wanneer zij uke’s willen wisselen.

Het examen zelf

• Wanneer iedereen op zijn plaats zit, start het examen. Dit begint met groeten:

-    Eerst buigen naar de kamiza (shomen ni rei)
-    Dan groeten naar de examinatoren (sensei ni rei)
-    Dan groeten naar je partner (o takai ni rei)

• Wanneer je met een uke examen doet, blijf je als kandidaat tori, tenzij anders aangeduid. Wanneer er een techniek wordt gevraagd, gaat dat in de volgende volgorde:

-    Eerst wordt de aanval genoemd
-    Dan wordt de techniek genoemd
-    Dan wordt ‘omote’ en/of ‘ura’ genoemd

• Wanneer de kandidaten met elkaar het examen doen, dan wordt aangewezen welke rij als eerste tori is. Wanneer de examinatoren willen dat de rollen wisselen, roepen zij ‘kotai’.
• Naarmate het examen vordert, en het niveau van de kandidaten hoger is, gaat het afroepen van technieken vaak minder volledig. Er wordt dan bv. alleen om de aanval en de techniek gevraagd. In dat geval ligt het voor de hand dat je de techniek een keer links en een keer rechts uitvoert, eerst omote en daarna ura. Bij gevorderden zal dit vaker globaal gevraagd worden: ‘doe ikkyo t/m yonkyo, eerst aihanmi en gyakuhanmi, daarna shomen en yokumen’. Verwacht wordt dan dat de kandidaat de technieken systematisch doorloopt: ikkyo omote, links en rechts, ikkyo ura, links en rechts, nikkyo omote, links en rechts, etc. Wanneer je dus ‘klaar bent’ met wat gevraagd is maar er nog niet wordt gevraagd om te stoppen, dan begin je gewoon opnieuw aan de gevraagde techniek(en).

De afronding van het examen

• Wanneer de examinatoren hun beeld gevormd hebben, stoppen zij het examen. Dit gaat meestal met de uitroep ‘jawe’ of ‘seiza’. De kandidaten en uke’s gaan nu terug naar de plaats waar zij begonnen zijn. Ook wanneer er meerdere uke’s gevraagd zijn in het laatste deel van het examen, of wanneer je met een andere uke eindigt dan je begint, ga je terug naar de partner en plek waar je begonnen bent. Het groeten gaat nu in de omgekeerde volgorde:

-    Je groet eerst je partner (o takai ni rei)
-    Dan groeten de kandidaten (en uke’s) de leraren (sensei ni rei)
-    Daarna groet iedereen naar de kamiza (shomen ni rei)

• Hierna gaat iedereen in shikko terug naar de opening van de mat, groet in seiza nogmaals bij het verlaten van de mat en gaat naar zijn plaats terug. 
• Op dit opkomen en afgaan van de mat zijn enkele uitzonderingen:

-    Wanneer de mat erg groot is, en je niet gemakkelijk in shikko beweegt, loop je grotere afstanden (maar het groeten bij het betreden en verlaten van de mat gaat zittend)
-    Wanneer de mat groot is en er veel kandidaten zijn (dus alles mag iets sneller) dan loop je naar de mat, groet je staand en loop je naar de toegewezen plek.